123

ادامه تیرگی روابط ایران و آمریکا در سایه رفتارهای ترامپ

بعد از ریاست‌جمهوری ترامپ اتفاق‌هایی عجیب و عجولانه به‌سرعت رخ داد اما تصمیم اخیر دادگاه فدرال علیه فرمان اجرائی ترامپ برای محدودکردن ورود مسلمانان به آمریکا مهم است. باید گفت این تصمیم یا فرمان اجرائی درواقع یک اقدام سمبولیک بود اما موجب شد نه‌تنها رابطه میان آمریکا با ایران، بلکه رابطه میان این کشور با خاورمیانه نیز خراب شود. درواقع تصویر آمریکا در ایران و خاورمیانه آسیب دید. چون مردم ایران، با همه بینش و حتی انتقادی که به سیاست‌های آمریکا دارند، یک ایده‌آلی از آمریکا در ذهن دارند. اینکه آمریکا کشوری آزاد است و ارزش دموکراسی و قانون در آن محترم است و اعلامیه آزادی دارد. حتی اگر به اختلافات بین دو کشور آگاه باشند، این بخش از چهره آمریکا را هم می‌شناسند. اما این اقدام ترامپ این تصویر و این اعتماد را شکست. اما رویکرد رئیس جمهوری جدید آمریکا به ایران، رویکردی کم سابقه است. دونالد ترامپ در کمتر از دو هفته از زمان تحلیف، چند بار علیه ایران موضع گرفته است. 

به نظر می رسد استراتژیست های حاکم بر ایالات متحده تغییر رفتار رئیس جمهوری آمریکا را با هدف آغاز فصل جدیدی در روابط بین ایالات متحده با دنیا برنامه ریزی کرده اند.

هم سخنگوی کاخ سفید و هم مشاور جدید امنیت ملی آمریکا طی چند روز اخیر اظهارات و الفاظ نامتعارفی علیه ایران به کار برده اند. دونالد ترامپ در توئیتر شخصی اش طی چند روز این عبارات را به کار برد: «این یک اخطار رسمی به ایران است»، «ایرانی ها با آتش بازی می کنند»، «من مثل اوباما مهربان نیستم».

مایکل فلین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز گفت: ما ایران را رسماً تحت نظر می گیریم. ایرانی ها باید بساط موشکی را جمع کنند...

دراین بین تحلیلگران مسائل سیاسی رفتار ترامپ و یارانش را به دوگونه ارزیابی می کنند:

اول ـ رئیس جمهوری تندرو ایالات متحده که هم نئوکان (نومحافظه کار) و هم پوپولیست(عوام گرا) است وعده های انتخاباتی بسیاری داده بود؛ از کنترل مرزها و جلوگیری از ورود مهاجران تا بازسازی اقتصاد. اینک پس از به قدرت رسیدن، باید برای چند کشور خط و نشان بکشدتا طرفدارانش مأیوس نشوند. به مردم آمریکا باید نشان دهد که از امنیت آنها پاسداری می کند. بنابراین، ورود مهاجران و حتی توریست ها را از کشورهایی که متهم می پندارند، به شدت کنترل و محدود می کند. ترامپ، هدفش از این کارها مانور سیاسی و تبلیغاتی در داخل آمریکاست. اقتصاد آمریکا در موقعیتی نیست که او به فکر جنگ پرهزینه باشد.افکار عمومی آمریکا نیز با ماجراجویی جدید در تضاد است، بنابراین ترامپ صرفاً بلوف می زند. می توان پاسخ درشت گویی های او را با انواع اقدامات متقابل داد.

دوم ـ ترامپ نومحافظه کار جدید کاخ سفید و یک پوپولیست تمام عیار است. استراتژیست های حاکم بر سیاست ایالات متحده او را با هدف از پیش تعریف شده ای برگزیده اند. آنها قصد دارند ترتیبات امنیتی حاکم بر کاخ سفید را تغییر دهند.

استراتژیست های ایالات متحده قصد دارند از همه ظرفیت های روحی و عصبی و همه ویژگی های شخصیتی ترامپ استفاده کنند. آنها برنامه جاه طلبانه ای برای خاورمیانه دارند. بنابراین به شخصیتی چون ترامپ نیاز داشته اند. ترامپ می خواهد دست به ماجراجویی بزند. ترامپ «باید» دست به ماجراجویی بزند. او بواقع دنبال بهانه ای می گردد تا پروژه خود را آغاز کند.

دراین بین کارشناسان مسائل سیاسی براین باورند: ترامپ اصلا یک آدم سیاست‌مدار یا به تعبیری دیپلماتیک نیست. به هر چیزی که فکر می‌کند، سریع آن را به زبان می‌آورد. اصلا فکر نمی‌کند تأثیر و پیامد حرفش چیست. افتخار می‌کند به اینکه هر چیزی که به ذهنش می‌آید را بگوید. دونالد ترامپ نه به‌طور شخصی و نه به طور تیمی، شخصیتی سازماندهی‌‌شده‌ای نیست و شایستگی ندارد و این یک نقص بزرگ است. به‌همین‌خاطر چنین آدمی قابل پیش‌بینی نیست. در مقام مقایسه ببینید؛ فردی مثل حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، به لحاظ شخصی و تیمی، سازماندهی‌شده و مرتب است. آدم این را از حرف‌ها و از برنامه‌هایش می‌فهمد. می‌توان رفتار این آدم را پیش‌بینی کرد و درباره‌اش تحلیل داد.

در واقع بایستی به این نکته اشاره نمود که: درباره ترامپ نمی‌شود نظر داد. این دیپلماتیک‌نبودنش خیلی عمیق است. مثلا او جیمز رابرت، قاضی دادگاه فدرال که به جریان جمهوری‌خواه نزدیک است را «به‌اصطلاح قاضی» خطاب کرده است. به نظر میرسد  که این حرکت اصلا دیپلماتیک نیست. اما خب باز اگر بخواهیم روی این سؤال متمرکز باشیم که ریاست‌جمهوری ترامپ رابطه دیپلماتیک ایران و آمریکا را به کجا می‌کشاند، باید گفت تلاشش را خواهد کرد تا این رابطه را بد کند. بدکردن این رابطه البته معنای دیگری برای ایران دربر دارد. کشورهای اروپایی بعد از سند برجام روابطشان با ایران را بهبود بخشیده‌اند. به‌طور مثال همین زیگمار گابریل، وزیر اقتصاد آلمان که حالا وزیر امور خارجه آلمان شده، چند بار به ایران رفته است و حتما قراردادهای اقتصادی مهمی هم با طرف ایرانی بسته‌اند. فرانسوی‌ها و بریتانیایی‌ها هم روابط خوبی با ایران، به‌خصوص بعد از برجام، برقرار کرده‌اند. اگر دولت ترامپ قصد خراب‌کردن همین رابطه دیپلماتیک فعلی با ایران را دارد، به این معنی است که دارد جای بیشتری به کشورهای اروپایی می‌دهد. به عبارت دیگر این رابطه خصمانه ضرورتا طرف اروپایی را برای همراهی با آمریکا علیه ایران مجاب نمی‌کند. 

 درپایان و به نظر نگارنده : خوشبختانه مردم دو کشور رفتاری منطقی، عقلایی و مبتنی بر صلح و مسالمت دارند. در این میان، دولت جدید ایالات متحده، رفتاری افراطی و ماجراجویانه را در پیش گرفته است. در این اوضاع، به خاطر اینکه کفه ترازو به نفع عقلانیت و به زیان افراط گری سنگین شود، لازم است مسئولان کشور، در برابر حربه «رویارویی تمدن ها» از ابزار «گفتگوی تمدن ها» بهترین و بیشترین استفاده را ببرند. ملت های جهان اینک چشم به ما دارند تا ببینند به عنوان ملتی با فضیلت، میراث داران تمدنی کهن و به عنوان مسلمانانی معتقد به دین رحمانی، چه عکس العملی در برابر رفتارهای دور از شأن یک رئیس جمهور نه چندان با فضیلت و نه چندان با پرانسیب خواهیم داشت.

پیداست که مردم ایران، از دولت ایران به عنوان یکی از چهار عنصر اثرگذار بر روابط ایران و آمریکا، انتظار دارند با حفظ غرور ملی و شأن و کرامت ملت، رفتاری صد در صد هوشمندانه و مبتنی بر عقلانیت عملی و منافع ملی، در برابر این پدیده جدید تاریخ داشته باشد. مهدی قزل