افزایش‌‌‌ زنان‌‌سیگاری

 سیگار‌کشیدن تا سال‌های نه‌چندان دور حتی برای پسران جوان قُبح داشت اما اکنون دختران نوجوان و جوان چنان با سیگار اُخت شده‌اند که انگار بدون آن نمی‌توانند زندگی را بگذرانند. روزی نیست که از محله‌های مختلف گذر کنم و چند دختر کنار هم با سیگارهایی روشن نبینم. سیگار انگار همنشین آنها شده است روزانه چندین نخ سیگار را تجربه می‌کنند اما فاجعه آنجاست که گسترش مصرف دخانیات به‌ویژه سیگار و حتما گرایش به مصرف موادمخدر در جامعه روندی صعودی دارد بنابراین باید زنگ مقابله و جلوگیری از این آسیب اجتماعی تغییر کند. این روزها شاهد افزایش استعمال دخانیات در بین زنان و دختران ایرانی هستیم‌.

استعمالی که از نظر رفتارشناسی یک‌نوع رفتار نمایشی تلقی می‌شود که ناشی از کمبود اعتماد به‌نفس و یا وجود عقده‌های حقارت در این افراد است. در‌حقیقت این افراد می‌خواهند با استعمال سیگار یک‌نوع اعتراض و یا رفتاری که بدون برنامه‌ریزی است را به نمایش بگذارند. نمایشی که در آن، خود را به‌صورت موجودی قدرتمند، قوی و مستقل معرفی می‌کند که این امر با هنجارهای جامعه در ستیز است.

برخی آمارهای غیرقطعی، از رشد‌70درصدی استعمال سیگار در میان زنان حکایت دارد. بر‌اساس آمار دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت، که سال گذشته منتشر شد،‌20 تا 22 درصد از مردان و تقریبا 4 درصد از زنان ایرانی، دخانیات مصرف می‌کنند اما نکته نگران‌کننده این است که آمار رشد این مصرف، در زنان‌70 درصد بیشتر از مردان است. ‌

طبق این گزارش، مصرف دخانیات در میان دختران نوجوان 13 تا 15‌ساله بیش از 133 درصد رشد داشته است. البته چندان روشن نیست که این آمار چقدر دقیق و مستند است و بر‌اساس کدامیک از روش‌های پیمایش اجتماعی به‌دست آمده اما فارغ از اعداد و ارقام، با نگاهی به پیرامون متوجه خواهیم شد که مصرف سیگار در میان برخی دختران نوجوان بیش از گذشته به چشم می‌آید. در این خصوص کارشناسان اجتماعی بر این نکته اذعان دارند که گروه همسالان و دوستان نقش مهمی در گرایش دختران نوجوان به سیگار دارند.

 سن نوجوانی یکی از خطرناکترین دوره‌هایی است که فرد تحت‌تاثیر اطرافیان خود قرار می‌گیرد از این‌رو می‌تواند به‌عنوان عاملی دیگر در سیگاری‌شدن دختران نوجوان باشد. در این سن دختران با حضور در گروه همسالان و مهمانی‌ها و مکان‌های دیگر که نظارت خاصی از طرف خانواده‌ها بر روی آن وجود ندارد با کشیدن سیگار به‌صورت تفریحی به آن گرایش پیدا می‌کنند که در مرحله بعد به مواد دیگر اعتیاد‌آور دچار می‌شوند زیرا سیگار دروازه ورود نوجوانان به مواد‌مخدر دیگر است.

مدرسه نیز به‌عنوان یک نهاد نقش مهمی در جلوگیری از سیگاری‌شدن دختران نوجوان دارد؛ یعنی در صورتی‌که مدیر و معلم در مدرسه از قدرت کافی برخودار باشند می‌توانند به‌عنوان عاملی بازدارنده تبدیل شوند اما امروزه اقتدار آنها در مدرسه‌ها از میان رفته و نوجوانان حرف‌شنوی کمتری از معلمان و مدیران خود دارند.

علاوه‌بر این‌‌ به‌قول جامعه‌شناسان، سیگار‌کشیدن دختران نوجوان و جوان، اکنون »رویت‌پذیر« شده است و به‌همین دلیل دیگر نمی‌توان آن را فقط یک موضوع تربیتی و یا بهداشتی دانست و از این‌رو فارغ از درستی این آمار، باید به اصل موضوع توجه داشت. یکی از تاثیرات گسترش تمدن دیجیتالی، رنگ‌باختن تمایزات جنسیتی است. رفتارهایی که تاکنون عموما مردانه تلقی می‌شد اکنون در میان زنان با سرعتی بالا در‌حال گسترش است. جامعه‌شناسان از چیزی با عنوان »لذتِ تخطی« نام می‌برند، چیزی که می‌تواند میل جوانان و نوجوانان را برای مقاومت در برابر هنجارها و نیز نشان‌دادن »تمایز« خود از دیگران به‌خوبی تامین کند.

به این ترتیب، نوجوانان خصوصا دختران نوجوان با رفتن به‌سمت سیگار و »رویت‌پذیر‌کردن« استعمال آن، خود را متمایز از دیگری نشان می‌دهند و به این ترتیب، نیاز به »استقلال‌خواهی و هویت‌یابی« را به نمایش می‌گذارند. به اعتبار این تحولات، ما امروز با یک واقعیت اجتماعی تلخ و رو‌به رشد مواجه‌ایم؛ واقعیتی که اگر مهار و مدیریت نشود مخاطرات نسلی قابل‌توجهی در پی خواهد داشت و می‌تواند با تاثیرگذاری بر سبک زندگی، سلامت روان و نیز بهداشت باروری دختران این سرزمین را مختل کند.

البته گفتن ندارد که چنین مقاومت‌ها و طغیان‌هایی فی‌نفسه، جدید و بی‌سابقه نیست و همواره از‌سوی برخی از نوجوانان انجام می‌شده است. اما آنچه نوپدید به‌نظر می‌آید سرعت رشد آن است. این سرعت رشد طبعا باید با تمهیدات کارشناسانه‌ای در سطح حکمرانی همراه باشد و اگر نه در یک غافلگیری اجتماعی، هزینه‌های غیرقابل جبرانی را روی دست جامعه و حاکمیت خواهد گذاشت.

باید خانواده و نظام سلسله مراتب در خانواده‌ها تقویت شود ولو اینکه از زیربنای تخریب و گسست خانواده و تنزل قدرت والدین اقدام کنیم‌. باید به‌گونه‌ای تدبیر کنیم که آسیب‌های اجتماعی با تقویت نقش والدین در نظام خانواده و شیوه فرزندپذیری کاهش یابد و ریشه‌های اجتماعی و شبکه‌ای از اقوام و خویشاوندان مستحکم‌تر شود چرا که نظام‌های پرقدرت خانواده در گذشته همانند حلقه پرقدرت یکی از موانع بروز این ناهنجاری‌ها و آسیب‌ها به افراد خانواده‌ها بوده است.

علاوه‌بر خانواده، آموزش و پرورش، نهادهای اجتماعی که در محلات فعالیت می‌کنند، رادیو و تلویزیون و رسانه‌ها با اصالت خود و توسعه فرهنگ اجتماعی سالم و فرهنگ سلامت زیستن کمک کنند که جامعه از آسیب‌های روانی فاصله گیرد و در کالبد گذشته خود جانمایی شود چرا که امروزه شاهد انحرافاتی در کالبد جدید هستیم. یکی از راهکارهایی که برای جلوگیری از سیگاری‌شدن دختران نوجوان باید اعمال شود توجه به روحیه آنها ایجاد شادی در جامعه است. نوجوانان نیاز به سرگرمی و ایجاد شادی در جامعه دارند که این مهم هم با آگاهی‌دادن به خانواده‌ها، نهادهای آموزشی و‌... امکان‌پذیر می‌شود؛ یعنی همه باید به این نتیجه برسند که نوجوانان نیاز به سرگرمی و شادی دارند تا برای پر‌کردن اوقات خود به‌سمت سیگار و مواد ‌مخدر گرایش پیدا نکنند.

همچنین رسانه‌ها به‌ویژه صدا و سیما می‌توانند با برنامه‌های سرگرم‌کننده مانع از گرایش نوجوانان به‌ویژه دختران به سیگار شوند. همچنین اقتدار معلمان و پدر و مادرها نیز می‌تواند به‌عنوان عاملی بازدارنده در جامعه به‌حساب آید زیرا هنگامی‌که نوجوانان به نقش و اقتدار آنها احترام بگذارند کمتر به طرف سیگار گرایش پیدا می‌کنند.